Hücrelerimizin de Bir İskeleti Var!

Elektron mikroskobunun erken dönemlerinde biyologlar, organellerin sitozolde serbest yüzdüklerini düşünüyorlardı. Ancak gelişen teknolojiyle sitoplâzmanın içinde uzanan lifsi, ağ yapısındaki hücre iskeleti ortaya çıktı. 

Hücre iskeleti, yapısal desteğin dışında hücre hareketi ve düzenlemede de görev alır. 

Hücre iskeletinin en göze çarpan özelliği, hücreyemekanik destek sağlamaktır. Bu, özellikle havyan hücreleri için önemlidir, çünkü onların bitki hücreleri gibi destek sağlayacak hücre duvarları yoktur.

Hücre iskeleti, tıpkı bir insanın vücudundaki iskeletin organları yerli yerinde tuttuğu gibi; organellerin yerli yerinde kalmasını sağlar. Ancak hücre iskeleti, insan iskeletinden çok daha dinamiktir. Oluşan yapılar hızlıca yıkılıp, yerine başkaları yapılabilir ve hücrenin şekli kolaylıkla değiştirilebilir. Bunun yanında, hücre iskeleti, hücrenin hareketinde de aktif rol oynar. Özellikle tek hücreli canlıların sil ve kamçılarında bunu gözlemleyebiliriz.

Hücre iskeletini kuran üç temel lif vardır: (kalından inceye doğru) mikrotübüller, intermediyer (ara)filamentler, mikrofilamentler (aktin filamentleri). Bu liflerin dışında endoplazmik retikulum da hücre iskeletini desteklemek açısından önemli bir organeldir.

KALIN VE SAĞLAM LİFLER: MİKROTÜBÜLLER

Mikrotübüller, tüm ökaryotik hücrelerin sitoplazmasında bulunurlar. Tubulin adı verilen moleküllerden oluşan 13 kolonlu içi boş tüplerdir. Kendilerini kuran birimlere yıkılabilir ve bu tubulinler hücrenin başka bir yerindeki mikrotübüllerin kurulması için kullanılabilirler.

Temel İşlevleri: 

• • Hücre biçiminin korunması (sıkıştırılmaya dirençli kuşaklar)
• • Hücre hareketi (sil ve kamçıdaki gibi)
• • Hücre bölünmesi sırasındaki kromozom hareketleri
• • Organel hareketleri

DAHA KALICI BİRLİKTELİK: İNTERMEDİYER (ARA) FİLAMENTLER

İntermediyer filamentler, mikrotübüllerden daha ince; mikrofilamentlerden de daha kalın oldukları için bu ismi almışlardır. Mikrofilamentler gibi gerilime dayanmak içinözelleştirilmişlerdir.

Mikrotübüller ve mikrofilamentler, hücrenin farklı kısımlarında alt birimlerine ayrılıp farklı kısımlarında tekrar bir araya gelebilirler. Buna karşılık, intermediyer filamentlerde daha kalıcı bir birliktelik vardır. Mikrotübülleri ve mikrofilamentleri sitoplazmadan uzaklaştıracak kimyasal maddeler, intermediyer filamentleri etkilemez ve orijinal şekillerini bozmaz. Bu, bize intermediyer filamentlerin hücre biçimini güçlendirme ve belirli organellerin yerini sabitlemede özellikle önemli olduklarını gösterir. Örneğin çekirdek; intermediyer filamentlerden yapılmış bir kafes içine oturur ve yine sitoplazmaya doğru uzanan intermediyer filament kollarıyla hücreye sabitlenir.

Temel İşlevleri: 

• • Hücre biçiminin korunması (gerilmeye dayanan elementler)
• • Çekirdek ve diğer bazı organelleri yerlerine sabitlemek
• • Nüklear laminayı oluşturmak (Çekirdeğin iç zarfındaki kısım)

İNCE VE GÜÇLÜ: MİKROFİLAMENTLER (AKTİN FİLAMENTLERİ)

Mikrofilamentler, bir globüler protein olan aktin moleküllerinden yapıldıkları için “aktin filamentleri” olarak da adlandırılırlar. Mikrofilamentler, mikrotübüller gibi ökaryotik hücrelerin tümünde bulunurlar. Mikrotübüllerin sıkışmaya karşı koyma rolüne karşılık, mikrofilamentler de gerilmeye karşı koyarlar.
Hücreye destek sağlamanın dışında bu lifler, hücre hareketinde çok büyük rol oynarlar. Hücrenin hareketi sırasındapsödopod (yalancı ayak benzeri hücresel uzantılar) oluşturarak ilerlemesini sağlarlar.

Temel İşlevleri:

• • Hücre biçiminin korunması (gerilmeye dayanan elementler)
• • Hücre biçimi değişiklikleri
• • Kas kasılması
• • Sitoplazma akımı
• • Hücre hareketi (psödopoddaki gibi)
• • Hücre bölünmesi (segmentasyon oluğunun oluşması)

Kaynaklar:
1. Campbell Reece Biology – Hücre Bölümü
2. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi - Hücre İskeleti 



Alıntı : http://www.bilimedair.net/2013/07/hucrelerimizin-de-bir-iskeleti-var.html